Franciszkański Zakon Świeckich - FZŚ
Ordo Franciscanus Saecularis - OFS
Historia i struktura Franciszkańskiego Zakonu Świeckich
Franciszkański Zakon Świeckich istnieje w Kościele prawie 800 lat. Osoby pragnące wstąpić do Zakonu, muszą więcej wiedzieć o jego historii, warunkach powstania, działalności w Kościełe, o wybitnych osobowościach i świętych, którzy wyszli z jego szeregów, jak również o współczesnej strukturze, organizacji oraz zadaniach FZŚ.
1. Warunki powstania FZŚ.
Franciszkański Zakon Świeckich został założony we Włoszech, w pierwszej połowie ХІІІ w., mianowicie w 1221 r., przez św. Franciszka z Asyżu. Najpierw ten Święty założył Pierwszy Zakon męski, potem razem ze św. Klarą, Drugi Zakon żeński. Dlatego założona przez niego wspólnota osób świeckich, które żyją w świecie, pełniąc swoje zawodowe i społeczne obowiązki oraz dążą do doskonałości chrześcijańskiej, został nazwany Trzecim Zakonem Franciszkańskim.
Głównym bodźcem założenia III Zakonu była wielka gorliwość religijna, którą obudził przykładem życia, głoszeniem słowa Bożęgo oraz swoją osobowością św. Franciszek. Pojawienie się Zakonu franciszkanów świeckich było odpowiedzią na pragnienia tych osób, które chciały prowadzić pogłębione życie duchowe oraz działalność apostolską, lecz nie mogły wstąpić do Pierwszego lub Drugiego Zakonu ze względu na obowiązki zawodowe czy rodzinne.
W 1221 roku św. Franciszek głosił słowo Boże w miejscowości Cannara w Umbrii, po czym wielu mężczyzn i kobiet z różnych warstw społecznych, pragnących żyć wg Ewangelii za przykładem św. Franciszka, zwrócili się do niego z prośbą powiedzieć, co mają czynić, by zbliżyć się do Boga. Św. Franciszek im odpowiedział, że muszą wrócić do spraw codziennych, a on wkrótce wskaże im drogę. Właśnie wtedy do III Zakonu zostali przyjęci pierwsi członkowie – Luchezjusz i jego żona Buonadonna z miasteczka Poggibonsi blisko Florencji. Św. Franciszek osobiście wręczył im habity tercjarskie.
Do zorganizowania III Zakonu oraz nadania mu norm prawnych przyczynił się kardynał Hugolino, później – Papież Grzegorz ІХ. On pomógł św. Franciszkowi opracować Regułę dla powstałego III Zakonu, która w 1221 r. była zatwierdzona przez Stolicę Apostolską. Owa Reguła pod tytułem „Memoriale propositi” istniała do 1289 r., kiedy Papież Mikołaj IV, franciszkanin, doradził odnowić Regułę, która w tym samym roku zatwierdził. Obowiązywała ona III Zakon w ciągu sześciu wieków do Papieża Leona XIII, który zlecił zreformować Regułę stosownie do nowych potrzeb Kościoła. Nowa redakcja była zatwierdzona w 1883 r. oraz istniała do 1978 r., do momentu, kiedy po Soborze Watykańskim II dostosowano ją do wymogów soborowych.
Zaistniały Franciszkański Zakon Świeckich szybko się rozpowszechniał. Najpierw po całych Włoszech, a później w krajach, do których docierali duchowi synowie z I Zakonu św. Franciszka. O tym nowym dziele św. Franciszka, które trwa na przestrzeni wieków, później, w 1921 r., Papież Benedykt XV napisze, że św. Franciszek pierwszy wpadł na pomysł, by styl życia zakonnego mógł być praktykowany przez wszystkich i z pomocą łaski Bożej udało mu się to zrealizować z wielkim sukcesem (por. Sacra Propediem 5).
Członkowie FZŚ należą do społeczności Kościoła rzymskokatolickiego oraz żyją duchowością franciszkańską we wspólnotach pod przewodnictwem duchowieństwa z I Zakonu Franciszkańskiego. Po Soborze Watykańskim II, który zwrócił szczególną uwagę na obecność oraz świadectwo katolików świeckich w każdym środowisku, III Zakon przeżył swoje odrodzenie. Papież Paweł VI zatwierdził w 1978 r. Regułę tercjarską, a w 1990 r. św. Jan Paweł II – nowe konstytucje, zgodnie z którymi wszyscy katolicy, dzieci, młodzież i dorośli, mogą, idąc za Bożym wezwaniem, wprowadzać Ewangelię w życie, przyjmując duchowość Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.
Zakon prowadzi działalność apostolsko-ewangelizacyjna. Katolicy świeccy – kobiety i mężczyźni, ludzie różnych zawodów – pragną kształtować swoje życie codzienne na podstawie bardzo prostych i zrozumiałych zasad ewangelicznych. Dzisiaj w całym świecie jest ok. 450 tys. tercjarzy franciszkańskich.
2. Zadanie i cel FZŚ.
Członkowie FZŚ, podobnie jak osoby wybierające życie w Zakonie regularnym, mają dwa podstawowe cele: pragnienie świętości oraz apostolstwo w Kościele.
Wyznając Jezusa Chrystusa jako jedynego Pana swego życia, zawierzając się Jemu oraz, naśladując Go, zdążają do Boga, naszego Ojca. Duch Święty ma być pierwszy, którego powinniśmy słuchać, ponieważ On wlewa w nas miłość do Ojca i Jezusa, uświęca nas swoją łaską.
Przyjąć naukę Jezusa Chrystusa znaczy zachowywać przykazania Boże, żyć według rad ewangelicznych, sumiennie wykonywać obowiązki swego stanu, spotykać się z Bogiem w sakramentach, kierować się w życiu rodzinnym i społecznym prawem miłości. Kto potrafi w ten sposób prowadzić swoje życie, ten z pewnością będzie mógł realizować to pierwsze zadanie, które wynika z faktu przynależności do FZŚ oraz być bliżej Boga. Pięknie to pragnienie świętości wyraża modlitwa św. Franciszka: „Najwyższy, chwalebny Boże, rozjaśnij ciemności mego serca i daj mi, Panie, prawdziwą wiarę, niezachwianą nadzieję i doskonałą miłość, zrozumienie i poznanie, abym wypełniał Twoje święte i prawdziwe posłannictwo”.
Apostolstwo może przybierać różne formy, w zależności od otrzymanych talentów, możliwości, potrzeb oraz zleceń Kościoła. Każdemu jest dostępne apostolstwo modlitewne w intencjach dzieł apostolskich Kościoła, ofiarowanie swego cierpienia w intencjach Kościoła, świadectwo dobrego życia chrześcijańskiego. Mogą być również wykorzystane inne formy w zależności od możliwości indywidualnych. Np. niesienie pomocy potrzebującym rodzinom, ewangelizacja (czyli działanie mające na celu nawrócenie do Boga ludzi niewierzących), troska o piękno domu Bożego itd.
3. Zasługi FZŚ dla Kościoła.
Wyrazem wzrostu życia religijnego III Zakonu są owoce świętości: święci i błogosławieni, a także Słudzy Boży. Kościół kanonizował 112 osób, które pochodzą z szeregów III Zakonu Franciszkańskiego, 60 osób zmarło w opinii świętości i obecnie trwa proces ich beatyfikacji. Pośród ogłoszonych świętych są osoby z różnych stanów: Papieże – św. Pius X, św. Jan XXIII; królowie – św. Ludwik, król Francji; księżniczka św. Elżbieta Węgierska, św. Elżbieta Aragońska; kapłani: św. Jan Vianney, św. Roch; św. Małgorzata z Kortony.
4. Wybitne osobowości FZŚ
FZŚ może się chlubić ludźmi nieprzeciętnymi, którzy swoim autorytetem wywierali wpływ na dzieje spoleczeństwa, lub ich działalność przyczyniała się dla wspólnego dobra. Do nich zaliczamy: Papieży – Leona XIII, św. Piusa X, Piusa XII, św. Jana XXIII; królów – św. Ferdynand, król Kastylii, św. Elżbieta Aragońska; znanych marynarzy: Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama; wybitnych malarzy, poetów, pisarzy, działaczy politycznych – Giotto di Bondone, Dante Alighieri, Francesco Petrarca, Miguel de Cervantes, Tomasz More oraz inni.
5. Wspólnota lokalna
Podstawową komórką franciszkanów świeckich jest wspólnota lokalna, założona na podstawie dokumentów prawnych przy klasztornym kościele lub parafii. Dla założenia miejscowej wspólnoty jest wymagana pisemna zgoda Biskupa Ordynariusza oraz dokument ustanawiający, podpisany przez przełożonego z I Zakonu Franciszkańskiego lub innego upoważnionego kapłana.
• Kierownictwo wspólnoty
Na czele wspólnoty musi stać Rada wspólnoty, którą na pierwszy okres mianuje założyciel wspólnoty, a na kolejne – wybierana przez tych, którzy już złożyli śluby we wspólnocie lokalnej na okres trzech lat. Do Rady należą: starszy, jego zastępca, sekretarz, odpowiedzialny za formację, skarbnik. W razie konieczności można wybierać innych członków Rady na dodatkowe stanowiska. Zarząd ma obowiązek spotykać się każdego miesiąca w celu planowania i omawiania formacji oraz działalności apostolskiej wspólnoty.
• Asystent lokalny
Każda wspólnota miejscowa zgodnie z wymogami Konstytucji Generalnej FZŚ musi mieć asystenta duchowego, który we współpracy z Radą służy tej wspólnocie, dbając o odpowiedni poziom życia duchowego tak poszczególnych członków, jak i całej wspólnoty.
• Formacja obowiązkowa
Do wspólnoty lokalnej należą osoby przyjęte przez przełożonego wspólnoty.
- Postulat
W postulacie, który trwa ok. 12 miesięcy, kandydat poznaje życie św. Franciszka, historię oraz strukturę Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, jego cele i zadania, dokumenty oraz liturgię. Po skończeniu postulatu następuje przyjęcie do nowicjatu.
- Nowicjat
W nowicjacie, trwającym ok. 12 miesięcy, na spotkaniach formacyjnych poznaje się Regułę Franciszkańskiego Zakonu Świeckich oraz główne zasady duchowości franciszkańskiej.
- Śluby
Po skończeniu nowicjatu kandydaci są dopuszczeni do złożenia ślubów – I Śluby, II Śluby, III Śluby (w ciągu trzech lat). W tym okresie angażują się w czynną działalność Zakonu, kontynuując formację.
- Formacja permanentna
Kolejna formacja, która nazywa się permanentną, ma miejsce w trakcie comiesięcznych nabożeństw oraz spotkań wspólnoty.
Na terenie Ukrainy pierwsze wspólnoty franciszkanów świeckich pojawiły się już w XIV w. Obecnie liczba FZŚ stanowi ok 1100 osób, zrzeszonych w 50. wspólnotach przy parafiach rzymskokatolickich. Wśród nich osoby z różnych stanów społecznych, które różnią się wykształceniem i zawodem. Odpowiadając na potrzeby współczesnego społeczeństwa, Zakon stworzył Franciszkańską Szkołę Ewangelizacji, która służy odrodzeniu parafii oraz miejscowych wspólnot FZŚ. Duchowym asystentem wspólnoty w Kijowie i na Ukrainie jest o. Jerzy Zieliński OFMCap.
W pracy nad sobą, pragną osiągnąć ideał chrześcijańskiej dojrzałości, szczególnie troszczą się o klimat wspólnych spotkań, wzajemne wsparcie w trudnych sytuacjach życiowych.
Tercjarze uczestniczą w dziele ewangelizacji na Ukrainie, pomagając w organizacji rekolekcji, grup parafialnych, spotkań międzywyznaniowych. Członkowie Zakonu pracują w sierocińcach, posługują osobom w podeszłym wieku, ślepym, bezdomnym. Zachwycając się naturą, współdziałają z ruchem ekologicznym. Pozdrawiając się nawzajem słowami: „Pokój i Dobro”, pragną nieść pokój w swoje rodziny i środowiska. Członkowie FZŚ chętnie się modlą we wspólnotach i dzielą się swoim doświadczeniem duchowym oraz rozumieniem słowa Bożego. Pragną ubogacać się różnorakimi darami Ducha Świętego, by lepiej służyć sobie nawzajem.
Źródło: ofs.ofm.org.ua
e-mail: framichele@ofm.org.ua